Roel Bosch

preek in de kerkdienst 4 augustus 2024, NoorderLichtkerk, gezamenlijke dienst met de gemeente van Zeist-West.
Lezingen Deuteronomium 6:4-9 en Matteüs 6: 6-13a

Ik heb een maaltijd met andere vrijwilligers van de bosgroep waarmee ik wekelijks werk. Het is de afsluiting van het seizoen, en bij een van hen thuis delen we ons eten. Een mooie gelegenheid om elkaar beter te leren kennen, en nu eens over iets anders te praten. ‘Zullen we even stil zijn, Roel?’ De gastvrouw gunt me de kans om in stilte te bidden, heel vanzelfsprekend. En als ik daarna bedank, zegt een van de anderen, nee, jij bedankt, toch mooi, zo’n ritueel, dan bedenk ik ook weer dat het niet vanzelf spreekt dat we samen kunnen eten.
Bidden, een ritueel. Jazeker, bij elke vorm van geloven horen rituelen – gebaren, handelingen, vaste teksten die méér zijn dan alleen dat gebaar of dat woord. Het ritueel is meer dan alleen een gewoonte – niet ‘alleen maar een gebaar’, er zit heel wat in dat betekenis heeft, en dat betekenis doorgeeft.
De Bijbel spreekt er al over. We lazen uit Deuteronomium, over de tefilin, de twee kastjes, een op de hand, een op het voorhoofd, met woorden van Tora erin, bij elkaar gehouden door de gebedsriemen. Zoals je bent: gaan bidden tot God, dat is wel heel gewaagd. Bereid je voor, verkleed je, bij wijze van toewijding bind je riemen die lopen van hand tot hand, langs je hart, en over je hoofd, met de woorden die heilig zijn. De traditie geeft daar nog meer advies bij: als je ze om doet, moet je staan, je concentreert je, laat alle anderen dingen los, en elke handeling die je begint maak je af. Geen gesprek, laat staan nog even op je mobiel kijken, dit is toewijding, dit is een ritueel dat je leidt naar de wereld van God.
Dat hoeft niet bij elk gebed – in de traditie is het ook een ritueel om bij alle goeds ‘brache’ te zeggen, ik zegen u, God, Schepper, om de zon die opkomt, ik zegen u, Koning, om het eten, om een kledingstuk dat je kunt aantrekken, om een wandeling die je kunt maken. Een ritueel dat verwijst. Zoals ook de mezoeza waar Deuteronomium over spreekt, het kokertje met de korte geloofsbelijdenis aan de deurpost van het huis. Even aanraken, even naar kijken, en als je na een lange tijd weer thuiskomt, misschien wel kussen. Niet om die koker, maar om de Eeuwige die met jou naar binnen wil gaan.
Het bijzondere van een ritueel is, dat je niet kunt zeggen en beredeneren wat het precies betekent. In het klooster waar we met een groep uit onze gemeente onlangs waren maakt elke zuster die de kapel binnen komt een buiging, een knik met het hoofd, naar het front van de kerk. Toen ze er met elkaar eens over spraken, hoorden ze dat ze vaak een andere intentie hadden. De een boog richting het Oosten, waar de zon opkomt, beeld van Christus. De andere naar de tabernakel, met de heilige hostie. Het kruis van de opgestane Heer. Of direct daarnaast, zijn moeder, Maria, inspiratiebron voor zoveel armen en ongeziene vrouwen en mannen. Eigenlijk is dat ook wat we meemaken in het ‘zullen we even stil zijn’. Niemand hoeft voor te schrijven hoe we die stilte vullen.
Ze zeggen wel eens dat bijvoorbeeld de RK kerk zoveel rituelen kent en de protestantse niet. Maar als ik denk aan wat ik vaak hoorde: gasten aan een tafel in een degelijk gereformeerd of hervormd gezin hadden geen flauw idee wat er gebeurde als een tekst werd gezegd, met woorden als ‘maar geef dat onze ziele niet aan dit verganklijk leven kleve.’ Een gebed dat ritueel geworden was. Het staat in het Psalmboek van 1773, met muzieknoten erbij om te zingen, maar in de traditie is het gewoon een vast maaltijdritueel geworden.
Wie de laatste dagen veel naar de Olympische spelen keek, zag ook heel wat rituelen langskomen, en heeft er ook heel wat gemist. Dat er voetballers zijn die altijd eerst rechtersok en rechterschoen aandoen, en met het rechterbeen als eerst binnen de lijnen stappen ontgaat je meestal. Wat je ziet is de speler die het veld aanraakt, het kruisje dat de BMX-rijder slaat voordat het hek openklapt en hij of zij naar beneden dendert – en dat je denkt dat het maar goed is dat er ook nog een helm is. Die sporter wil dat ritueel niet missen. ‘Het geeft me rust, helpt om me af te sluiten voor anderen, het is nog net als toen moeder het me als kind leerde, brengt me terug naar mezelf, geeft me vertrouwen op God’…
Maar hoort het Onze Vader dan bij de rituelen? Een van de kenmerken van een ritueel is, dat de vorm vanzelf spreekt, zonder papier en zonder nadenken gevolgd kan worden. Zo bidden we bij een uitvaart bij het graf of in de aula voor de crematie, als niemand de tekst voor zich heeft, vaak nog gewoon de tekst uit 1637, met woorden die voor een deel duister zijn geworden. En is het best wennen om over te stappen op een nieuwe tekst. In Zeist-West is lang de oecumenische tekst gebruikt, die je samen met de parochie kon bidden, toen de tekst van NBV2004, en nu NBV21, in de Noorderlicht zijn we in een klap overgestapt van 1637 op NBV21, en het blijft wennen. Typerend voor een ritueel!
Een ander kenmerk is, dat je er niet over elk woord, elke regel, elke beweging, elk gebaar hoeft na te denken. Het gaat vanzelf, je kent het van buiten, je zegt het uit je hoofd, of, in het Engels, ‘by heart’. Daarom kan het gebruikt worden, ook als bedachte woorden schaars zijn, als je er even niet meer uitkomt. En dat is dan zeker bij het Onze Vader zo, dat we het allervolmaakste gebed noemen, en dat ik in de liturgie vaak inleid met: ‘de woorden die Jezus zelf ons in de mond, in het hart legt.’
En toch: een ritueel kan leeglopen, loos worden, een gebaar, een tekst. Zoals dat gebed met onbegrijpelijke oude taal aan tafel. Om de zoveel tijd is het goed weer even stil te staan. En zo nu dan, met dit gebed. Als ik de tekst van de oude versie geprint onder ogen krijg, zie ik vaak de taalvragen opdoemen. ‘Uw koninkrijk komen’, met een n aan het eind, alsof het meervoud is. ‘Uw wil geschiedde’, met dubbel d, als een verleden tijd. Die vreemde werkwoordvormen uit de 17e eeuw zijn een raadsel geworden. Dat is niet zo vreemd, want die wensende vorm van het werkwoord is uitgestorven, ‘versteend taalgebruik’, zeggen taalgeleerden. Alleen in oude uitdrukkingen komt het voor: ‘Hij leve hoog’, ‘moge het je wel bekomen.’
De eerste drie werkwoorden in het Onze Vader staan in het Grieks in een bijzondere vorm. Het is niet een mededelingenvorm. Het kwam, het komt, het zal komen: dat lijkt feitelijke taal. Maar in het Grieks van de tekst sluiten we aan bij een andere manier van kijken, die in de bijbel vaak voorkomt: we openen de toekomst voor… We openen de toekomst voor de Naam, voor Gods wil, voor Gods gezag. Dat is daarmee ook een wens: laat het zo zijn. En tegelijk is het ook een intentie: wat zou ik daar graag ook iets voor kunnen doen.
Stel je voor, deze tekst gebeden in een kamp, in een gevangenis, in het detentiecentrum, in een situatie van verdrukking en geweld: God, in mijn droom zie ik uw koninkrijk, uw gezag. En deze tekst in het hart van iemand die leiding geeft, die beslissingen neemt over de levens van anderen: dat uw gezag mij leidt en nederig houdt? Uw koninkrijk kome: voor de ene is dat een machteloze roep, voor de ander een innerlijke oproep aan het eigen geweten. ‘Laat uw koninkrijk komen’, hoe veelstemmig en veelzijdig is één zo’n regel, net als die andere, over de naam en de wil. Ja, een ritueel, oud en vastgelegd, en tegelijk springlevend, een tekst die mensen verbindt de tijden door. Een bede, een overgave – en toch ook een appèl, een vraag aan mezelf.
Een paar woorden over die drie beden apart. De eerste is direct de lastigste: ik bid dat uw naam heilig gemaakt wordt. De naam, ha Sjem, dat is God zelf, maar dan zonder het risico zijn heilige naam door het slijk te halen. In de traditie van Jezus spreek je de grote naam niet uit, maar zeg je ‘Heer’, ‘God’ of dus: de ‘Naam’. De Eeuwige, de Levende, de Ene, dat kan ook, – en zijn dat niet tegelijk allemaal namen, woorden op afstand? Bijzonder, dat we die andere manier van over God spreken al gebruikt hebben: onze Vader in de hemel. En zo aansluiten bij het evangelie van Jesaja, waarin God ook moeder genoemd wordt, die haar kinderen zoogt, en het evangelie van Jezus, die God vergelijkt met de kloek die kuikens onder haar vleugels bij elkaar brengt.
Nabij en ver weg, met twee woorden over God spreken, aardse beelden en hemelse grootheid – misschien is juist dat wel het ‘heilig houden’ van de naam. Bij ons klinkt het bij het avondmaal, heilig heilig heilig, in de liturgie van onze Assyrische zusters en broeders klinkt het door de hele mis heen: kadosj, heilig bent u, we tillen uw naam omhoog, we zien de hemel open, bijna dan toch, even zijn we in ons gebed, in onze liturgie ergens anders. Het toneel is in de hemel, in deze woorden van het gebed.
Na de Naam, na God zelf, dat rijk van hem. Wordt dat nog wat? God, de horizon is toch niet die republiek waar de meeste stemmen gelden en minderheden hun mond moeten houden, is niet die dictatuur met een grote Baas die zegt hoe het moet, maar dat u, dat jij dat goddelijk beleid van liefde boventoon en ondertoon laat zijn, dat uw muziek het leven gloed geeft, dat uw licht schijnt op de donkere plaatsen in ons bestaan, in ons hart zelfs? Dat koninkrijk – zag ik dat toen Jezus voor Pontius Pilatus stond? Dat rijk, is dat die heerschappij van uw dienende zoon, de knecht en slaafgemaakte Jezus? Help me te zien wat ik daarvoor kan betekenen.
En die wil, we bidden dat die gebeurt – maar help ons dan ook onze eigen wil te kennen. Te zien waarin we tot slaaf gemaakt zijn aan gemak, aan status, aan de vanzelfsprekendheid dat ook onze wil de toon aangeeft…
Zullen we even stil zijn, voor het eten? Zullen we even stil houden, midden op de dag? Zullen we ons gebed beginnen en eindigen met die woorden die in 1000 versies en talen vertolkt over de hele wereld gebeden worden, oud en nieuw Engels en Nederlands en Papiaments en Perzisch, in cellen en kerken, onderweg en op sportvelden en bij maaltijden en bij bijna niets te eten…
Dat we stil zijn. Een gebed bidden dat Jezus ons in de mond en in het hart legt.
Dat we in rumoer en rust, in verdriet en vreugde kunnen delen in de naam van de Eeuwige,
God die die leven geeft, God die leven deelt, God die leven heelt.

Orde van dienst
aansteken van de kaars,
lied 287: 1, Rond het licht dat leven doet

Stilte
Gemeente gaat staan

Bemoediging

Aanvangslied Lied 215: 1,2,3,4,7 Ontwaak, o mens
t. John Keble, v. J.J. Thomson, W. Barnard, m. Samuel Webbe, MELCOMBE

Gebed van toenadering, bede om ontferming
Kyrie: lied 301k
m. John Bell
We zingen als glorialied: lied 111a: 1,4, Wij prijzen God in elke tijd
t. Psalm 111, 112, Alexis de Roode, m Genève/Lyon 1547

Groet

Gebed bij de opening van het Woord

Lezing Deuteronomium 6:4-9
Zingen: Lied 119: 62, 63 Zevenmaal daags…
Psalm 119, Willem Barnard, e.a., Geneve 1551

Lezing Matteüs 6: 6-13a
Zingen: 369e, aangepaste tekst NBV21, voorzang

Preek

Zingen: 827:1,2,3,4, Mensen, wij zijn geroepen om te leven
t. Willem Barnard, m. Genève 1551

Mededelingen

Inzameling van de gaven

Gebeden:
Onze Vader gezongen, 369e
stilte
dankgebed, voorbeden, stil gebed
Onze Vader gesproken.
Als acclamatie zingen we lied 367f:
Heer, hoor mijn gebed, laat mijn roepen u bereiken.
t. Psalm 102:2, m. Jan Valkestijn.

Slotlied Lied 210:1,2,3,4, God van hemel, zee en aarde
t. en m. Heinrich Albert, v. Wonno Bleij

Na de dienst: JS Bach: Praeludium en Fuga in C

preek in de kerkdienst 11 augustus 2024, Kerkelijk Centrum Zeist _West, gezamenlijke dienst met de NoorderLichtgemeente.
Lezingen Jakobus 1:12-18, Matteüs 6:1-18

Het onze vader vinden we in de bergrede van Jezus in het Matteüsevangelie. Maar het is daar niet het eerste gebed. Het volgt op het gebed dat we meestal de zaligsprekingen noemen: gelukkig ben je als je vrede sticht. Gelukkig ben je als je hongert en dorst naar recht. Gelukkig ben je, eenvoudige en arme. Dat is een gebed dat God bidt, voor de mensen. Zo spreekt hij ons aan, zo bidt Jezus als het ware in Gods naam een zegenbede over de mensen die daar voor hem zitten. Daarna volgt het onze vader, dan spreken wij de Eeuwige aan. Als mensen die geluk hebben. Gezegend zijn. Dank oproepen en dank zeggen. En dat zegt al veel over de manier waarop we bidden. Het Onze Vader wordt zo een gebed met open ogen. En elke vraag die opkomt bij de inhoud van het Onze Vader vindt al een stuk antwoord in deze setting, hier, bij Jezus op de berg.
Het middendeel van het Onze Vader bidt voor drie zaken: het materiële, het sociale en het persoonlijke. Het materiële: dat is het brood, en daarmee eigenlijk alles wat je dag aan dag nodig hebt. Voedsel, kleding, onderdak, een Bet-Lechem, een huis met brood. Dat dat de eerste bede is zegt al wat. In het christelijke geloof zit alle eeuwen door de neiging om alles in de bijbel te vergeestelijken. Het gaat om de ziel en de geest, het gaat om de eeuwigheid en de hemel, het gaat om de vrome en gelovige mens die loskomt van de aarde. Als een ballon die omhoog wil, en alleen door de scheerlijn van het lichaam nog aan de aarde gebonden is. ‘Geef dat onze ziele niet aan dit vergank’lijk leven kleve…’
Wie het Onze Vader bidt haalt die scheerlijn weer in. Dit is de aarde, hier leven we. Vergankelijk, kwetsbaar, omstreden maar ook: stof voor gebed, om te delen met God en mensen. Het evangelie is er duidelijk over: brood en water delen, armen kleden, gevangenen bezoeken is geloofswerkelijkheid, zal Jezus later in Matteüs aan de mensen proberen duidelijk te maken. Zoals de zaligsprekingen eerst komen, volgen aan het slot van het evangelie de werken van barmhartigheid – gebed met hoofd en hart en handen en voeten.
Het is goed om zo nu en dan te bedenken, dat het Onze Vader, dat bidden, niet los verkrijgbaar is. Voor sommigen is bidden lastig, vreemd, ver, moeilijk, het komt in vlagen, kan ik het of kan ik het niet… Het is een van de gaven van het geloof, bidden – maar er zijn er meer. De vrijwilliger in het inloophuis, de hongerstaker bij het kantoor van de Immigratie- en Naturalisatiedienst doet mee in de rij, dat drietal, de zaligsprekingen, het Onze vader en de werken van barmhartigheid.
De eerste bede, het materiële dus, het brood. Rond bid- en dankdag komt dat vast wel weer een keer aan de orde. Daarna komt de vergeving: het sociale, het tussen-menselijke. Bidden bindt. Bidden gaat niet alleen over mij, mijn brood, mijn ziel, mijn aarde en hemel, maar ook over die van de ander. Bidden met open ogen, voor wie naast me staat, en minstens ook het besef: er stond ooit iemand naast me, nu staan we met de rug naar elkaar toe. God, kan dat anders? En kan ik ook weer met mijn gezicht uw kant op kijken? Wilt u me zien? Vergeving, daar zit veel aan vast – goed voor een aparte preek.
Ik wil nu vooral kijken naar dat laatste aspect, het persoonlijke: leid ons niet in verzoeking. Achter dat zinnetje komen heel veel vragen en verhalen tevoorschijn. In 2017 was het groot nieuws:
Paus Franciscus wil de vertalingen van het “Onze Vader”, het gebed dat Jezus ons leerde, in alle moderne talen laten aanpassen. ”Leid ons niet in bekoring”: dat is de zin die volgens Paus Franciscus fout is. “Een slechte vertaling”, zei hij in een interview op de Italiaanse televisie. Het vers zou God in een kwaad daglicht zetten, omdat het zou veronderstellen dat God verleidingen kan voorschotelen. ”Een Goede Vader doet zoiets niet, maar helpt je om terug en terécht te komen. Het is Satan die ons in verleiding brengt,” aldus de Heilige Vader. De Paus verkiest voor het Onze Vader de volgende bewoording: ”laat ons niet in de verleiding vallen”.
Tot zover de paus. Daarin sluit hij eigenlijk ook aan bij de lezing uit Jacobus: Wie in verleiding komt, moet niet beweren: ‘Die verleiding komt van God.’ Want God stelt niemand aan verleiding bloot, zoals Hij zelf ook niet door iets slechts in verleiding kan worden gebracht. Iedereen komt in verleiding door zijn eigen begeerte, die hem lokt en meesleept. Is de begeerte bevrucht, dan baart ze zonde; en is de zonde volgroeid, dan brengt ze de dood voort.
En ook verder in de brieven van Paulus komen we wél tegen dat God ons redt, uit de muil van de leeuw zelfs, als mensen het ons moeilijk maken, maar niet dat God zelf ons op de proef stelt. Heeft de paus dan gelijk? Moeten we dan wéér een andere tekst van het Onze Vader kiezen?
Om te beginnen: de paus heeft het over een niet-goede vertaling. De arme vertaler heeft het vast weer gedaan. Maar jammer voor de paus, maar zowel in het Grieks als in het later gebruikte Latijn is het gewoon ‘leiden, brengen, binnenvoeren in’. Er zijn best veel bijbelse verzen die wat vragen open laten als het om vertalen en interpreteren gaat, maar zo kom je híer niet verder. Als je het anders wilt hebben, kan dat, maar dan zet je een stap buiten de oorspronkelijke tekst.
Dit vers doet mee in het eeuwenlange en onoplosbare raadsel: waar komt het kwaad vandaan? Neem Job: is het de duivel die Job kwaad doet, omdat God het toelaat? Maar als God het toelaat, wat is dat dan voor een God? En David, die een volkstelling wilde houden, in het ene bijbelboek, 2 Samuel, lees je dat God hem met dat idee op de proef wilde stellen, in het andere boek, 1 Kronieken, precies dezelfde tekst, met één wijziging: dat het Satans plan was. Dat kwaad, waar komt dat toch vandaan? Wat is het nu, heeft Jacobus gelijk, of dit vers uit het onze vader?
Misschien moeten we eerst nog eens denken over dat woord beproeving, temptatio, verzoeking, bekoring. Al te snel denken mensen aan onfatsoenlijke, onverstandige, egoïstische dingen. Dat is ook waar Jacobus over schrijft. De verleiding niet kunnen weerstaan: van snoep, een dure aankoop, een stomme uitspraak, tot een scheve schaats aan toe, ontrouw, overspel. De verzoeking van altijd bereikbaar willen zijn misschien ook, van aardig gevonden willen worden, van streven naar iets dat niet bij je past. De verzoeking van wereldheerschappij, dat JIJ mag zeggen hoe het moet omdat de anderen het allemaal niet snappen.
Leid ons niet in verzoeking – mét dat je dat bidt, met deze voorbeelden in gedachten, kan het toch niet anders dan dat je denkt – sorry God, nu ik het zeg, nu ik het bid, kan ik beter mijn mond houden. Die verzoeking, ik bepaal toch zeker zelf hoe ik daarop reageer. Jakobus zegt het al: Iedereen komt in verleiding door zijn eigen begeerte, die hem lokt en meesleept.
In de eeuw na Jezus dachten ze aan iets anders. In de Didachè, een geschrift zo’n 100 jaar na het evangelie, vinden we een soort handboek kerkorde en liturgie, praktische aanwijzingen voor gelovigen en vooral voor hun voorgangers. Er is een mooi gebed in voor bij het delen van brood en wijn, dat ook in ons liedboek staat en dat we vijf weken geleden volgden. En ook het Onze vader staat er in, zo:
Bid niet als de huichelaars, zoals de heer in het Evangelie zegt, als hij gebiedt:
Onze vader in de hemel
dat uw naam Heilig is,
dat uw Koninkrijk komt,
dat uw wil gedaan wordt op aarde zoals In de hemel
geef ons genoeg brood dag aan dag
vergeef ons onze schulden zoals wij vergeven hebben wie ons iets schuldig is.
En breng ons niet in de tijd van beproeving, maar verlos ons van de boze.
Didache ontstond in en na de harde tijden van vervolgingen. Voor alle joden de verwoesting van de tempel en het antijoodse geweld, voor de christenen diverse vervolgingen, bijeenkomsten in het verborgene. Beproeving, dat is wat de tijd over je heen kan gooien. Het Matteüsevangelie weet daar alles van, oorlogen en geruchten van oorlogen, aardbevingen, …. Leid ons niet opnieuw zo’n tijd binnen. Als God de heer van de geschiedenis is, zou hij dat dan kunnen voorkomen? In feite is dat het gebed dat doorgaat, in alle wakes de wereld over, tegen de beproevingen in Oekraïne, in Soedan, in Gaza, op zoveel meer plaatsen. Leid hen, leid ons niet de beproeving in, leid hen er uit, God…. Als je niets anders weet, en niemand hebt die je bij kan staan, roep je God aan. ‘God, alsjeblieft, maak het ons niet AL te moeilijk.’
Bidden – als we dat met woorden doen, is het niet vreemd dat we wikken en wegen. Zeg ik het wel goed, klopt het theologisch, – in dit geval, hoe zit het nu met die verzoeking, van wie gaat die uit?
Het bijzondere van bidden is dat onder de woorden de bodem ligt van liefde, van vertrouwen,
je hoeft niet veel te zeggen, het hoeft ook allemaal niet te kloppen, met taal, met theologie – je hoeft er vooral te zijn.
Dat op het moment dat je het woord ‘verzoeking’ noemt, je weet: er is meer dan verzoeking, er is ook de gave van het onverwachte, de hand die naar jou wordt uitgestoken.
Dat op het moment dat je de boze noemt, of het boze, of hoe je die ook noemt – dat voordat je daarover uitgedacht bent de voorbede van Jezus klinkt: gelukkig ben je, zalig zal je zijn.
Dan is het onze vader ook geen verlanglijst meer, geen rijtje van drie toekomstwensen en drie bedes, besloten met een lofprijzing, maar een lied dat klinkt bij dag en bij nacht,
aan tafel en om het graf, in de kerk en in de stilte van je eigen huis,
als een gesprek met al die andere bidders, die allemaal hun eigen gesprek voeren met deze woorden, deze raadsels van geloof en hoop en liefde.
Zo zongen we het Onze Vader verborgen, in de gespreksvorm van Huub Oosterhuis, kome wat komt, van U is de toekomst.
En zo zingen we het straks, in de vorm van de Quakertraditie. In de veelkleurige christelijke wereldwijde catholica is de groep van de Quakers niet zo bekend. Ze maakten zich in de 18e eeuw los van de gevestigde kerk, moe van alle gekissebis, en gelijkhebberij, van pocherig gezang en protserige kerkgebouwen. Van dominante geestelijken, van ingewikkelde liturgie. Moe ook van oorlogvoerende christenen tegen andere christenen, van machthebbers die mensen tot slaaf maakten, die pronkten met dure kleren.
Ze vonden elkaar in de stilte, in een zaal tegenover elkaar, zittend zwijgend. Soms had iemand wat te zeggen , soms niet. Kerk noemden ze zich niet, alleen ‘genootschap van vrienden’. De bijbel achtten ze hoog, en net zo goed het menselijk verstand. En ze lazen de bijbel. Uit die kring komt een lied dat we al sinds het liedboek van 1973 zingen, en straks ook weer. De schrijver lijkt in dit lied het Onze Vader op te pakken, en een nieuwe vorm te geven.
In het oude liedboek stond het op de Amerikaanse melodie, tegenwoordig op de Engelse, wat strakker, minder romantisch. Ook muziek kan het Onze Vader op zoveel manieren vertolken! Zo gaat het gebed met ons mee, niet als een ijzeren tekst, maar als een levend document van Gods liefde, dat we in ons eigen leven opnieuw woorden, handen en voeten mogen geven.
In de naam van God die leven geeft, leven deelt, leven heelt.
Amen.

Openingslied: 91:1,2, Heil hem wie God een plaats bereidt
t. Psalm 91, Ad den Besten, m. Genève 1551

Kyriëgebed, drie beden,
steeds beantwoord met 301g
m. Taizé

Glorialied:304: Zing van de Vader
t. Henk Jongerius, m. Johann Crüger

Eerste lezing: lezing Jakobus 1;12-18

Lied 370: Vader, die woont in hemels licht
t. André Troost, bij Matteüs 6:8-13, m. Leipzig 1539

Tweede lezing: Matteüs 6:1-18

Lied: Onze Vader verborgen
t. Huub Oosterhuis, m. Tom Löwenthal
Zangen van zoeken en zien 303

Overweging

                     stilte

Lied: 836 o Heer, die onze Vader zijt
t. John Greenleaf Whittier, v. Jan Willem Schulte Nordholt, m. Charles H. Parry

Gebeden

Onze Vader, gezongen, melodie lied 369e, met de tekst van NBV21

Dankgebed, voorbede, stil gebed

Onze Vader 1637, gezongen, melodie Piet de Jong

Het leven van de gemeente

Collecte en muziek

Slotlied: 91a Wie in de schaduw Gods mag wonen
     t. Jan Duin, bij Psalm 91, m. Antoine Oomen

Zegen

Z

-overdenking bij Bachcantate 176, voor zondag Trinitatis,
en bij de tekst voor zondag Trinitatis, Johannes 3:1-15.

Bach barokensemble, o.l.v. Paulien Kostense, 26 mei 2024, Zeist, NoorderLichtkerk

Zo, de Drie-eenheid! En maakt Bach het alleen nog maar moeilijker? Met niet alleen pittige uitspraken over God, maar ook over de mens? ‘Es ist ein trotzig und verzagt Ding, um aller Menschen Herze.‘ Het hart van de mens is koppig, trots, schrikachtig, bang. Zo begint hij. Natuurlijk, dat is een schets van Nikodemus die het daglicht schuwt, en zijn reputatie, en daarom wacht tot het donker is voordat hij Jezus bezoekt. Maar zo, hier, is het meer, een beeld van De Mens, en daarom het motto van de hele cantate.
De leer, het dogma van de Drie-eenheid wordt vaak gezien als heftigste en onmogelijkste van de christelijke theologie. Het boeiende is dat in de jaren ‘60 van de vorige eeuw de theologie er opnieuw naar is gaan kijken. Na eeuwen van mannelijke dominantie, hiërarchie, scherpe grenzen, vastgezette stellingen, oriënteerden wereldwijd theologen, in de kringen van bevrijdingstheologie, feministische en gendertheologie zich op de relationele, bewegelijke, communicatieve kracht van spreken over God. En ze keken naar hoe in volksgeloof, kunst, muziek ‘God’ gesproken, gezongen, geschilderd, gedanst wordt.

De keltische traditie spreekt over God als een boom, in drieën, wortels onzichtbaar, stam om tegen te leunen, takken boven ons hoofd, of als een klavertje, drie blaadjes, één blad,

in de orthodoxe traditie verbeeldt het ikoon van Roeblev God, als die drie gasten die bij Abraham onder de boom aan tafel zitten, elk van de drie met hand en voet en blik weer gericht op de anderen, een eeuwige conversatie die het gesprek en de liefde tussen mensen mogelijk maakt,

en in ons liedboek kwam het lied van de dans van de Drie-eenheid terecht, op de dansvloer waar de liefde leidt en waar de hoop ons wacht. (Lied 706, Dans mee met Vader, Zoon en Geest)

God als relatie, als beweging, als delen van inzicht, macht, gezag, liefde, als een zucht naar heelheid in verscheidenheid en verbondenheid – voor de man-met-gezag Nikodemus is dat een angstig avontuur. ‘Jij moet weer helemaal opnieuw beginnen,’ zegt Jezus tegen hem, ‘kopje onder, opnieuw geboren, want met jouw grote zoektocht naar de Ene Waarheid mis je de bron van leven zelf, die bewegelijke en relatiegerichte God. Geen wonder dat je trotzig und verzagt bent, stakker, laat los, en kom in Gods beweging te staan.’
Bach doet mee. Her en der in deze cantate gaat het sprankelen. Zoals in de laatste twee regels van het recitatief van Nikodemus zelf, door de bas gezongen. Een recitatief reciteert, elke regel één keer – maar hier moet het wel verdubbelen, en dansen de woorden ‘glauben’ en ‘nicht verloren’ als in een aria door de tekst heen.
En voor het slotkoraal neemt hij uit de Lutherse traditie dat vreemde patroon van het lied van de Doop van Jezus in de Jordaan, ‘Christ unser Herr zum Jordan kam’, 3×3 regels, zodat het is alsof Nikodemus alsnog opnieuw geboren wordt, door het water van de doop, en kan opstaan tot een leven in de drie-eenheid van geloof en hoop en liefde.
Als ook na nu de goddelijke Drie-eenheid een raadsel blijft,
met deze drie-eenheid van geloof en hoop en liefde kunnen we toch vast verder. In Gods naam.
Amen.

Verbindende tekst, tussen cantate en ‘Bitten’, een gebed op muziek van CPE Bach:
In het begin, God,
vormde u mijn ziel
en zette haar schering vast.
U vormde mijn lichaam en blies het de adem in.
Vernieuw me
naar het beeld van uw liefde.
Grote God, schenk me uw licht.
Grote God, schenk me uw genade.
Grote God, schenk me uw vreugde
en laat me zuiver zijn, gewassen
in het bad van uw heelheid.*

Bij het slot een zegenbede geïnspireerd door een sonnet van Malcolm Guite**:
We gaan verder,
improviseren nu door, met ieder de eigen levensmuziek,

dat we er bij kunnen dansen,
in de drieklank van alles wat goed en waar en liefdevol is,
met Gods muziek
boven ons, naast ons, in ons.
Amen

* ‘In het begin’ – tekst naar fragmenten uit Carmina Gadelica, Songs of the Gaul, teksten en liederen van de Hebriden, verzameld door Alexander Carmichael rond 1900, m.n. Morgengebed, p. 41. Opgenomen in ‘Er zijn, keltisch-christelijk geloven’, Roel Bosch 2013, p. 119.

**Malcolm Guite, Sounding the Seasons
Seventy Sonnets for the Christian Year, Canterbury Press
https://malcolmguite.wordpress.com/2024/05/26/a-sonnet-for-trinity-sunday-11/

Bij de voorbereiding van een cursus ‘Liturgie tussen verwarring en verstarring’, in het kader van Hoger Onderwijs voor Ouderen van de Universiteit Maastricht, realiseerde ik me hoezeer diverse mensen een andere kijk kunnen hebben op wat ‘liturgie’ is. Om het bespreekbaar te maken in een groep met mensen uit heel verschillende kerkelijke tradities gebruikte ik een schets van twaalf modellen, van binnenuit beschreven, elk geworteld in een bepaalde kerkelijke of vrij-kerkelijke traditie. Met minder dan twaalf lukte het me niet. Wellicht is het ook voor hen voor wie de wekelijkse liturgie vanzelf spreekt goed om zich te realiseren met welke vorm, of vaak ook mengvorm, ze zelf werken.
1. gedachtenis
Het vieren van het Pascha is gedachtenis van de uittocht uit Egypte. Ieder jaar opnieuw hoor je de woorden weer: maar de Heer heeft ons uitgeleid met uitgestrekte arm. Hij heeft ons uitgeleid. Niet mijn voorgeslacht, nee, in de liturgie ben ik zelf een slaaf die bevrijd wordt. Dat is gedachtenis, liturgie: niet een braaf herdenken bij een standbeeld, maar meegenomen worden in de gang van Gods kind, Israel, en dus ook in de gang van Gods zoon, Jezus.
2. verkondiging
Op mijzelf zou ik er nooit opkomen. Woorden over zonde en schuld, genade en vergeving; over een weg ten leven. Het moet me aangezegd worden, en niet alleen mij, maar ons, die schare van mensen die als onheiligen heilig genoemd worden. Het woord moet daarom klinken, week na week, en me uit mijn eigen doodse dalen leiden naar de groene vallei van Gods gaven. Dat woord, de Heilige Schrift, is zo eindeloos veelkleurig, daar kan de kerk nooit genoeg van krijgen. Maar je moet het wel willen hóren!
3. delen in het geheimenis
De liturgie leidt ergens naartoe, naar het hoogtepunt: de communio, de verbondenheid met de levende Heer. ‘Gedenken wij het mysterie van het geloof’, dat concentreert zich op dat moment. Wat vooraf gaat is de opmaat, wel heel belangrijk, maar het moet niet alle aandacht naar zich toetrekken. Woorden, liederen, zijn tijdgebonden, de een is muzikaler dan de ander, de een kan beter luisteren dan de ander. Maar als Christus zichzelf wil delen vallen die verschillen weg.
4. het toneel is in de hemel
Liturgie begint bij de ruimte. De kerk is als het ware al een stukje hemel op aarde. Om je heen verwijzen de ikonen naar de voorlopers, de voorgangers, de heiligen, de profeten. Geen stoelen en banken, je komt er niet voor je gemak, maar omdat je reikhalst naar de hemel. Soms maakt een mens daar even iets van mee; achter de ikonenwand is het nog het meest dichtbij, daar wordt de dopeling rondgedragen, daar mogen de priesters en diakens komen. Even weg van de aarde en alle zonde en lelijkheid.
5. time-out
Láát ons nu even. Liturgie, als je wilt noem je het zo, liturgie is op adem kunnen komen. Niets moet, er is licht en muziek, er zijn goede woorden, maar zonder de stilte worden ze waardeloos. Liturgie is een goddelijke kans om een stap opzij van de weg te zetten, stil te staan en te beseffen dat de werkelijke waarde van het leven niet schuilt in doen en werken, maar in ontvangen en zijn.
6. samenkomst van de gemeente
De samenleving is een mierenhoop, iedereen loopt alle kanten op. Wat is het mooi om een uur per week met wat mensen dezelfde kant op te kijken. Iedereen brengt zo wat in, misschien geloven we ook allemaal wel heel anders, of zelfs helemaal niet. Die samenkomst van gelovigen is een levend teken van ‘God’ onder de mensen. De liturgie is daar de uitdrukking en viering van.
7. leerhuis
De Bijbel is een boek apart. Met Mozes is het begonnen, met de eerste vijf boeken van de Bijbel, en dat is en blijft altijd de kern. Die moet je spellen, zoals in de sjoel bij de Joden, woord voor woord, en bij alles kan je weer zeventig wegen vinden om verder te zoeken. Spellen moet je de bijbel, samen, er over durven praten, ruzie maken, je kwaad maken, want het gaat wel ergens over, het gaat over hoe te leven op de aarde waar de mens terecht kwam, toen hij uit de tuin verjaagd was.
8. ‘ik kom hier om te mijnen’
Liturgie? Dat woord ken ik niet. De samenkomst van de gemeente is de gelegenheid waarbij het woord geopend wordt. Mag het zo zijn, dan kan een woord, een regel uit een psalm, een gebed mijn hart treffen. Mensenwerk is dat niet. Het is werk van de goddelijke genade, dat ons overal kan ten deel vallen, maar waarvoor in de kerk in het bijzonder de ruimte voor mag bestaan.
9. esthetisch evenement
David koos de beste zangers en musici, Salomo nam alleen eersteklas hout en steen voor zijn tempel, heel de bijbel getuigt van de zorg die God besteedt aan zijn werk. Je kunt het ook omdraaien: waar zorg wordt besteed aan muziek, aan de architectuur, kunst, goede poëtische taal, zorgvuldig vormgegeven drukwerk, daar komt de Godservaring dichterbij. De kerk is de eerste plaats ter wereld waar het zo zou moeten zijn, dat God zich vinden laat in wat mensen doen. Eerbied, kan je dat noemen, gehoorzaamheid, of simpelweg de wil om de Schepper niet belachelijk te maken.
10. Messiaans eskader
We kunnen het toch lezen, in het evangelie, hoe Jezus oproept om armen en verdrukten niet in de steek te laten? Heeft Jesaja het er al niet over: ‘Dit is de ware eredienst, opkomen voor weduwen en wezen in hun verdrukking!’ Als mensen die bij Jezus Messias horen vinden dat ze bij elkaar moeten komen, dan niet om naar zichzelf te gaan zitten kijken, maar om op te staan en elkaar te motiveren de taak van het evangelie op zich te nemen.
11. Rituelen delen
Zolang de mensheid bestaat, zoeken mensen naar rituelen om de machten van het leven te kunnen ‘vatten’: gebaren en daden bij geboorte, volwassen worden, sterven, wisseling van seizoenen, oorlog en geweld, liefde… Wat is de liturgie een prachtige manier om daar op onze manier mee om te gaan: doop, vormsel, huwelijk, delen van het brood, bewieroking, muziek, goede woorden noemen, rituelen in overvloed!
12. Praise
Zo groot is God, zo klein de mens, zo mooi is het dat we met elkaar verbonden zijn door zijn Zoon. Wat kunnen we beter doen dan die verbondenheid uit te zingen? Psalmen genoeg, en alle liederen die later geschreven zijn, in zoveel talen. Zingen verenigt mensen, met zingen kan je andere talen gebruiken, Engels, Latijn, zodat mensen over de grenzen heen verbonden zijn.

eerder gepubliceerd in De Eerste Dag, zomer 2007

Zondag 24 september, startzondag in onze kerk. Ook de zondag dat ik 40 jaar dominee ben. We vieren het! En sluiten aan bij de lange stoet van mensen die meegaan. Vandaar ook dit credo, een van de zeven in het boekje ‘Vieren’ , teksten uit de Iona Community. Ik liet de laatste regel van elke strofe aansluiten bij ons thema: ‘Ga je mee?’

Wij geloven in God
die een zwervend volk tot zijn vriend maakte,
en het riep vanuit de slavernij de vrijheid in,
en die Rachab, Tamar, Ruth, Batseba riep om mee te gaan,
en hen van buitenstaanders ambassadeurs van Gods bedoelingen maakte –
met hen gaan we mee.

Wij geloven in Jezus,
die vereerd werd door Perzische wijzen,
die als vluchteling asiel zocht en vond in Egypte,
die aan Syriërs de liefde van God verkondigde,
die Grieken interesseerde voor wat hij zei en deed,
wiens eerste evangelist een Samaritaanse was,
die in een Romein een geloof zonder weerga ontdekte,
die zag dat zijn kruis gedragen werd door een Libiër,
en die uitsteeg boven zijn moederland,
en zo overal aanwezig kan zijn –
met hem gaan we mee.

Wij geloven in de heilige Geest,
die met Pinksteren bewees dat de hemel geen lievelingstaal kent,
die door de doop van de Ethiopiër duidelijk maakte dat racisme en geloof niet samengaan,
en die kerken stichtte in oude en nieuwe werelden, in al die verschillende culturen –
die Geest willen we volgen.

Wij geloven dat we God boven alles kennen door Jezus
en tegelijk bevestigen we
dat God aanwezig is bij mensen
die Christus niet als hun Heer kennen. –
we willen meegaan met allen die de weg van heelheid, vrede en recht gaan.

We geloven dat het koninkrijk van God
groter is dan de kerk
en dat de liefde van God
ons begrip te boven gaat.
Daarom vieren we dat Gods wegen niet samenvallen met onze wegen,
dat God zelf de goede bondgenoten kiest,
en zelf het recht heeft
alle menselijke verwachtingen te overstijgen.
We zegenen God voor altijd!

Credo in ‘Vieren met teksten van de Wild Goose Resource group’ p 115, in verbondenheid met de wereldwijde kerk

Iona Abbey Worship Book 2d ed, 165-168

**** Op dit moment werkt Iona Community Nederland aan een vertaling van het Iona Abbey Worship Book. Hier een eerste vrucht, de liturgie die wekelijks in Iona Abbey op de dag van de schepping gevolgd wordt.
Het is een voorlopige versie, groepswerk. ****

De mensen komen bij elkaar

God roept de mensheid op om zorg te hebben voor alles wat leeft. Toegegeven, door de eeuwen heen is de christelijke kerk daar niet altijd goed in geweest. Nu, nu we weten en ervaren dat het klimaat verandert, kunnen we ons niet langer op de vlakte houden. In ons gebed en in ons gedrag antwoorden we op Gods oproep.
De meeste teksten worden gelezen door een voorganger, de tekst die vet staat kan door allen worden gezegd. Het is goed om de soloteksten onder meerdere voorgangers en lezers te verdelen. Bijvoorbeeld bij het begin: dan klinken de woorden ‘God boven ons’, ‘God onder ons’ etc uit verschillende hoeken.

Woord van welkom en toelichting

Bij het begin
God boven ons –
bomen en vogels,
het zonlicht, sterren en maan –
God boven ons.

God onder ons –
aarde, zand en beken,
wortels en keien –
God onder ons.

God om ons heen –
zeeën en winden,
steden, dorpen,
dieren, mensen –
God om ons heen.

God binnenin ons –
hopen, huilen en lachen
liefde en verwondering –
God binnenin ons.

God boven ons,
God onder ons,
God om ons heen,
God binnenin,
we vieren dat Jij ons maakte,
dat Jij van ons houdt,
dat Jij ons roept
om met Jou te werken en te rusten.

Lied

Gebed van dank tot God die schept
Laten we bidden
Dank Je, God, dank voor schoonheid:
de twinkeling in de blik van wie al zoveel gezien heeft,
de vrolijke lach van het kind.
Dank om bomen die groen worden en rijp op het gras,
prachtige gebouwen en de overvloed van bloemen in de zomer.
Dank, voor schoonheid.
Dank Je, God, voor scheppende kracht:
de kunst van de wever,
de verbeelding van de webdesigner,
dank voor bakkers en dansers en puzzelmakers,
voor spinnenwebben en muurschilderingen.
Dank, voor scheppende kracht.
Dank Je, God, voor overvloed:
voor zaden en regendruppels,
zandkorrels en eindeloze melkwegen,
dank je voor meeuwen, plankton en scholen makreel,
kronkelende wormen en gouden paardenbloemen.
Dank, voor overvloed.
Dank Je voor jouw wereld, God,
voor onze plaats daarin – en dat wij daar deel van zijn.
Dank dat Jij maakt en schept,
en dat Jij ook ons vormde tot makers en scheppers.

Help ons van schepping te houden zoals Jij dat zelf ook doet,
om risico’s te nemen zoals Jezus dat deed,
en trek ons naar binnen in de onstuimige verwondering
van jouw Heilige Geest,
vandaag en alle dagen.

Lezingen

Gebed van spijt
In het licht van jouw woord
en jouw vraag om voor het geschapene te zorgen
komen we bij Jou en zeggen:
Sorry, God,
voor wat we verknoeid hebben,
voor verkeerde keuzes,
voor mensen die door ons de dupe zijn geworden,
voor het beschadigen van jouw wereld.
Sorry, God.

In stilte roepen wij: vergeef ons God,
en maak de wereld heel.

(Rust)

Luister naar wat God ons zegt:
‘Ik maak de hemel en de aarde.
Ik roep jullie om mijn betrouwbare partners te zijn.
Kom en werk met mij mee.
Ik zal altijd bij jullie zijn.’
Amen.

Ruimte voor reflectie en actie, mogelijk met behulp van drama, een symbolische handeling, een verhaal uit de praktijk, gesprek twee aan twee of anders, beelden en media –

Lied

Slotwoorden:
Dat de hemel jullie zegent.
Dat de zon jullie laat stralen.
Dat de regen danst om je laarzen.
Dat de sterren jullie laten glimlachen van verwondering.

Dat de aarde jullie zegent,
en dat jullie de aarde zegenen
door te planten en te protesteren,
door te delen wat je gegeven is.
Amen.

Ga op weg, *
Ga en geniet van Gods wereld,
ga, wees schepper naast God,
ga, zet je in voor recht en waarheid,
ga en houd van je buren,
ga en wandel met God.
Amen.

*ook hier kunnen de regels elk door een ander worden gezegd – spreek de rollen vooraf af, of laat gewoon spontaan komen, door wie het eerste gaat spreken.

Een alternatief slot,
uit de eerste editie van het Iona Abbey Worship Book, p 133:

Dit weten we: de aarde is niet van ons
wij zijn van de aarde.

Dit weten we: alles is met alles verbonden,
zoals levenslijnen mensen met elkaar verbinden.

Dit weten we: wij hebben het web van het leven niet geweven,
wij zijn er enkel een klein draadje van.

Dit weten we: wat we het web aandoen,
doen we onszelf aan.

Laten we danken voor de gave van de schepping.
Laten we danken dat in Christus alle lijnen samenkomen.

Zegen voor ons, God,
de maan boven ons,
de aarde onder ons,
de vrienden om ons heen,
jouw beeld diep in ons.
Amen.

‘U laat toch wel bekende liederen zingen?’ Mooi is het om in een zorgcentrum voor te gaan, en te delen in gebeden en liederen, licht en bijbelwoorden. Ik merk hoe goed het doet, om mensen wakker te zien worden van de liederen die ze uit het hart kennen. Alleen: voor wie is welk lied bekend?
In 1973 werd een Liedboek geïntroduceerd dat voor een deel van de mensen die nu onder mijn gehoor zitten een baken in zee was. Vijftig jaar terug: ‘God heeft het eerste woord’, ‘Zolang er mensen zijn op aarde’, ‘Zing voor de Heer een nieuw gezang’. In deze ‘weeksluiting’ kies ik voor slotlied ‘de maan is opgekomen’, 246b, ook uit de verzameling-1973. Ik zie dat er iets gebeurt bij twee mensen. Na afloop ga ik naar hen toe. De dochter is blij verrast: haar moeder zong mee, en zei daarna dat ze het zo mooi vond. Samen stralen ze.
Nee, dochter is niet thuis in de kerk, in deze muziek, maar geniet van het genieten van haar moeder, en wil meer weten over het lied. Het gesprek over liederen raakt herinneringen aan, het kindergebed, de r.-k. en hervormde wereld die in het huwelijk van haar ouders samenkwamen. Liederen die zacht kunnen maken, zoals deze, wat een schat om te delen!
Laten wij amen zeggen
en ons te slapen leggen.
Kil wordt de avondwind.
God, weer van ons het kwade
en wees in uw genade
met ieder eenzaam mensenkind.
De verzen uit de oude berijming werden ook redelijk meegezongen, trouwens, al merkte ik dat Psalm 34 niet bij de 10 meest bekende toppers hoort. Dat soort dingen weet ik dan weer niet.

Wie wil zingen in de stijl van Iona kan in elk geval terecht bij de twee bundels met vertaalde Ionaliederen. In 2004 verscheen
Liederen & gebeden uit Iona en Glasgow, (‘Iona 1’)
in 2008
Opstaan!, Meer liederen uit Iona, Glasgow en de rest van de wereld. (‘Iona 2’)
Met elkaar geven de bundels een mooi beeld van de diversiteit in muziek en tekst. Naast echte vertelliederen ook canons, vaak ritmisch, soms volksmuziek, soms moderne composities. Steeds is de muziek geschreven om gezongen te worden door mensen zonder bijzondere zangopleiding. De mogelijkheden om het meerstemmig te zingen worden aangeboden in de grotere uitgaven van deze bundels.
Al ruim voor de tijd van boekdrukkunst, beeldschermen en kopieerapparaten zongen mensen samen. Er zijn redelijk wat Ionaliederen die zo, ‘uit het hoofd’, gezongen kunnen worden: de voorzanger of een klein zanggroepje zingt de tekst voor, allen herhalen, en vaak kan er dan zonder moeite een meerstemmig lied gaan klinken. Voor een avondgebed buiten aan het einde van een wandeling, of na een maaltijd waar je geen gedoe met boeken en papier wilt hebben, ideaal. Zulke liederen zijn hier aangegeven met een #.

De uitgever die nauw met de Iona Community verbonden is, de Wild Goose Resource Group, heeft in de loop van ruim 40 jaar een grote hoeveelheid liederen uitgegeven, en die stroom gaat nog steeds door. Het is de moeite waard om je daar op te oriënteren. In het Schotse Liedboek, Church Hymnary 4, verschenen ook diverse nieuwere en oudere Ionaliederen. Daarvan zijn er weer aardig wat, vertaald, opgenomen in het Nederlands Liedboek: Zingen en bidden in huis en kerk, uit 2013. Omdat dat boek op veel plaatsen aanwezig is, bieden we hier een lijst met liederen die rechtstreeks uit de twee Nederlandse Ionabundels komen, daarna een lijst met liederen die naar onze mening goed passen bij Iona, of er rechtstreeks vandaan komen.

Lijst van liederen in Liedboek 2013, uit de bundels Iona 1 en 2,
oftewel ‘Liederen en gebeden’ en ‘Opstaan!’
*= met wijzigingen opgenomen
#= kan papierloos gezongen worden
27a De Heer is mijn licht &
62c Stel je vertrouwen op God alleen* #
131a U helpt mij, Heer, mijn trots te vergeten*
223 Opstaan, morgen, weg je sluiers, dans*
257 Nu het avond is #
301k Kyrie eleison #
309a Gloria a Dios #
308a Gloria in excelsis Deo #
335 Hoor het woord
388 Voor ieder van ons een plaats aan de tafel
406b Heilig, heilig, heilig #
406c Holy, holy, holy Lord #
410 Lamb of God that take away #
426 God to enfold you/God zal je hoeden* #
458 Zuivere vlam #
701 Zij zit als een vogel*
833 Neem mij aan* #
860 Gij die ons hebt geschapen
872 Masithi: Amen #
876 Heel ons leven, de gave van God
932 Rust nu mijn ziel*
956 We kunnen niet meer verder voor je zorgen

Lijst van liederen in Liedboek 2013, uit bundels van de WGRG/ Iona,
of met een duidelijke link, via andere kanalen. Bijvoorbeeld uitgaven van de Wereldraad van Kerken, liederen van bijv. Fred Kaan, Bernadette Farrel

4a Verhoor mij als ik roep tot U
13a Hoe lang vergeet U mij, o God
216 Dit is een morgen als ooit de eerste
303 Zonne en maan
377 Zoals ik ben, kom ik nabij
386 Vier met alles wat in je is
416 Ga met God en Hij zal met je zijn
418 God, schenk ons de kracht
560 Hij ging de weg zo eenzaam
695 Heer, raak mij aan met uw adem
697 Kom Schepper, Geest
706 Dans mee met Vader, Zoon en Geest
707 Dragende, moederlijke God
719 Loof God voor de vruchten van boomgaard en land
725 Gij boden rond Gods troon
738 Kom zing het lied van Eva
821 Dat de weg naar je toekomt
839 Ik danste die morgen toen de schepping begon
844 Icon of grace
849 Zoek de wegen van de wijsheid
877 Ja, ik ben het beeld van onze maker
880 Het leven op aarde is vreugde en rijkdom
881 Gaudeamus hodie
918 Stem die de stenen breekt
929 Zoals de regen onverwacht
936 Luister naar de wind, die een lied van liefde zingt
949 Nu leef ik nog, maar eenmaal komt mijn dood
970 Vlammen zijn er vele
980 Van alle welgeschapen dingen
982 In de bloembol is de krokus
997 – en vele duizenden, ontheemd, gevlucht uit eigen land
1000 Wij zagen hoe het spoor van God
1005 Zoekend naar licht
1014 Geef vrede door van hand tot hand

In ‘Psalmen anders. aanvulling bij Liedboek, zingen en bidden in huis en kerk’, 2022, zijn ook diverse liederen uit de sferen van Iona opgenomen.
Vertalingen:
20a t. en m. Zdenek Cep, vert. Andries Govaart God zij nabij, als de tijd van crisis komt
50a Andries Govaart, Iona Laat de dank die je brengt, een offer zijn..
77a Roel Bosch, Iona Toen ik moe was, mistroostig
121c Rikkert Zuiderveld Kijk naar boven, naar de bergen
122c John Bell, vert. Elly Zuiderveld-Nieman, mel. Midden-Amerika Ik ben blij

Liederen in samenwerking met John L. Bell gemaakt:
104c Roel Bosch, John Bell God, stralend mooi, de mantel van een vorst
148a Maria de Groot, John Bell Alles verhaalt van U, alles bezingt U
148b Maria de Groot, John Bell Naam boven elke naam #
150d Roel Bosch, Margryt Poortstra, John Bell God vol liefde, recht en waarheid

Liederen in de stijl van Iona:
14a Roel Bosch/ Willeke Smits Ze zijn zo slim
15a Roel Bosch/willeke Smits Bij God te gast
24a Joyce Schoon, Jasper Witteveen Van U is de aarde en alles wat leeft
55a Willem Blonk wie geeft mij de wiekslag van een duif #
120b Roel Bosch, I-to Loh Ik ben een vreemde
135a Roel Bosch, m. Taiwan Halleloeja, u alle eer #

Ook in de bundel Zangen van zoeken en zien, Oecumenische liedbundel, 2015, komen Ionaliederen voor, deels weer heel andere dan in Liedboek 2013.
Uit Iona 1, Liederen en gebeden, 2004:
ZZZ 286 Licht in de nacht / Zuivere vlam #
ZZZ 302 Nu het avond is #
ZZZ 491 Een vogel, ze broedt
ZZZ 564 Take, o take me as I am / Neem mij aan zoals ik ben #
ZZZ 646 Brood – hier gedeeld om het leven
uit Iona 2, Opstaan!, 2008:
ZZZ 147 Vrede wens ik je toe #
ZZZ 293 Kyrie (Bell) #
ZZZ 363 Op God alleen wacht ik
ZZZ 390 Dona nobis pacem in terra #
ZZZ 577 Through our lives #

Deze selecties zijn ruim, maar het zijn wel vooral de meer bedachtzame, meditatieve of liturgische liederen. Zo missen deze selecties een paar van de thema’s die voor Iona zo belangrijk zijn. In de spiritualiteit van Iona zijn navolging, inzet voor vrede en gerechtigheid, verwarring, begeestering, scherpte en ophef zeker ook onderwerpen voor liederen in vieringen.
Te denken valt aan liederen als
Iona I 40, Wil je opstaan en mij volgen,
Iona I 21, O , waar wil je heengaan?,
Iona 2 5, Duurt de oorlog voort,
Voor informatie over deze en veel meer liederen is de website Kerkliedwiki.nl een belangrijke bron.