Morele helderheid, morele moed, een geweten met helderheid en moed – hoe vertaal je die vier Engelse woorden, met die sterke K-klank, clarity, courage? In ieder geval spelen ze in mijn hoofd sinds ik ze las, in het appje dat Sonya Visser me stuurde, op de morgen van Pinksteren. Ze zou wat zeggen, omdat ze terug was in de kerk waar haar grootouders zoveel jaren hadden gezeten. Vanuit Canada hadden de verhalen al indruk gemaakt maar nu was ze hier. Ze had mensen gevonden die met haar opa en oma hadden samengewerkt. Ja, ze zou graag lezen uit de bijbel, het Pinksterverhaal in het Engels, ja, ze zou graag wat zeggen.

Dit was haar verhaal (eerst mijn vertaling, dan de Engelse tekst):

Gisteren hadden we de eer er bij te zijn, toen de gedenkstenen voor onze grootouders Hendrik en Elisabeth Visser-Baars, hier dichtbij voor hun woonhuis, Eikenlaan 21, onthuld werden.
Meer dan twee jaren hebben ze daar de Joodse vrouw Elly Blazer verborgen gehouden. Zij was toen 22.
Gisteren hadden we ook een bijzondere lunch met de dochter van Elly en familie, die ook bij de steenlegging waren, en met Nanneke en Dingeman Coumou. Hun familie werd ook geëerd, met een onthulling voor Lindenlaan 7.


Onze grootouders waren ook betrokken bij andere ondergrondse activiteiten. Ze werkten daarin nauw samen met anderen uit deze kerk, onder anderen de families van Hulzen, Kollaard en Coumou.
Het is een voorrecht om hier bij jullie te zijn, in de kerk en de gemeenschap waar onze grootouders en vader niet alleen op zondag zaten, maar die hen ook vormde tot mensen met een sterke morele helderheid en morele moed.
Hier hoorden ze de gelijkenis van de barmhartige Samaritaan, en de morele verplichting om voor vreemdelingen te zorgen, en om dat te doen wat in Gods ogen goed is, ook al kost het veel.
Hier hoorden ze ook over Gods speciale band met de Joden in het Oude Testament, en de beloften van zijn verbond met Abraham.
In mei 1945 schreef Benjamin Blazer een brief om zichzelf te introduceren, en de Vissers te bedanken voor het redden van zijn dochter Elly. Daarin schreef hij dat hij zag dat hun christelijk geloof hen ertoe had gebracht iets te doen dat hen in levensgevaar had gebracht, en dat voor hem juist zo heel belangrijk was.
Zijn vrouw en andere dochter waren in Auschwitz vermoord. Zelf was hij onderweg ontsnapt. Hij schreef: Joden en christenen hebben meer gemeen dan de meeste mensen denken. Bijvoorbeeld: wij volgen dezelfde Tien geboden. En Jezus was een kind van het Oude Testament. En vooral: u hebt ten diepste begrepen dat elk menselijk leven waardevol is,
en de stem van het Nieuwe Testament gehoord, die oproept om te zorgen voor de meest kwetsbaren,
en de stem van Christus om anderen lief te hebben als onszelf.
Deze overtuiging is hen bijgebracht in deze kerk, waar mijn vader geboren was, en waar hij opgroeide, en die hij bijna elke zondag bezocht totdat de familie emigreerde naar Canada toen hij 22 was.
Daarom is de trots die wij hebben omdat onze grootouders als Righteous Gentiles, Rechtvaardigen uit de volken, worden geëerd, die trots die wij als kleinkinderen hebben, ook de trots die jullie mogen hebben, als de gemeenschap die hen vormde en steunde.
Hendrik en Elizabeth Visser redden uiteindelijk Elly, en anderen, om eer te brengen aan God. Dat doen wij dus nu ook, samen met jullie, hun thuisgemeente.



De Engelse tekst, van Sonya Grypma-Visser:
Yesterday we had the honour of witnessing the unveiling of memory stones commemorating our grandparents, Hendrik and Elisabeth Visser-Baars at their former home, close by here at Eikenlaan 21. For over 2 years they hid the Jewish woman Elly Blazer, then 22. Yesterday we also had a meaningful lunch with her daughter and family, who also attended the event – not to mention a lovely visit with Nanneke and Dingeman Coumou, whose family was also honoured, with an unveiling at Lindelaan 7.
Our grandparents were quite involved in other underground activities as well, and worked closely with others from this church, including the Van Hulzen, Kollaard, and Coumous families.
It is a privilege to be here with you, in the church and community that is not only where our grandparents and father attended but that shaped them into people of strong moral clarity and moral courage.
It is here that they were taught Jesus’ parable of the Good Samaritan, and the moral obligation to care for strangers, and to do what is right before God, even when it costs.
Here they also learned about Gods special relationship to the Jews in the Old Testament, and of his covenant promises to Abraham.
When Benjamin Blazer wrote a letter to my grandparents in May 1945 introducing himself and thanking them for rescuing his daughter Elly, he recognized that it was their Christian beliefs that led them to do something so dangerous, and so important to him.
His wife and other daughter were killed in Auschwitz . He escaped enroute. And he wrote: as Jews and Christians we have more in common than most people think.
For example: We follow the same Ten Commandments. And Jesus, he wrote, was a child of the Old Testament. Mostly, he recognized that my grandparents, who Elly called Mama and Papa Visser for the rest of her life, understood deeply the intrinsic worth of all human beings, of the New Testament call to care for the most vulnerable, and of Christs call to love others as we love ourselves.
These beliefs were instilled in this church, where my father was born and raised and attended virtually every Sunday until the family immigrated to Canada when he was 22.
So the pride we have in our grandparents being honoured as righteous gentiles, the pride we have as grandchildren, is a pride you can share as well, as the community that shaped and supported them.
Ultimately Hendrik and Elizabeth Visser, rescued Elly, and others, to bring glory to God.
And so we, together with you, their home congregation, do so too.

Over de familie Visser, een korte samenvatting:
https://www.geheugenvanzeist.nl/articles/gedenksteentje-eikenlaan-21

Ook steentjes werden gelegd, bij de genoemde familie Coumou,
www.geheugenvanzeist.nl/articles/gedenksteentje-lindenlaan-7

Op 18 mei werden ook stenen gelegd bij Acacialaan 18a, voor de familie Beckman en hun onderduikers.
www.geheugenvanzeist.nl/articles/gedenksteentje-acacialaan-18a